22/01/2008

O Gradu, O Modernizmu

Modernizam i naslijeđe modernističkog socijalnog projekta postaju izvor inspiracije i predmet istraživanja mnogih umjetnika, a modernističke utopije sve češće su u centru interesa mnogih umjetničkih projekata. Kritičko preispitivanje modernima može se čak smatrati svojevrsnim trendom na svjetskoj suvremenoj umjetničkoj sceni. Debaklu modernisticke težnje da se promijeni svijet pristupa se iz raznih uglova.

Arhitektura, videna kao kombinacija socijalnih i formalistickih ambicija često je najpristupačnije polje za ispitivanje modernizma, a posebno kolektivnog sna o izgradnji rezidencijalnih predgrađa. Jedna od glavnih okosnica izabranih radova je upravo interpretacija modernističke arhitekture i njenih urbanistickih rješenja, proturječnosti, nesuglasja, opreka.

Glavne teme u video radovima danske umjetnice Pie Ronicke su upravo urbanističke utopije i njihova realizacija u suvremenom društvu.Video Urban Fiction snimljen je za vrijeme umjetničinog boravka u Los Angelesu.

Zamišljen kao story board, sastavljen je od više narativnih slojeva. Narativni stil preuzet je iz Godardovog filma Masculin/Feminin (1966), dok hipotetička arhitektonska diskusija, razmjena ideoloških načela francuskog arhitekta Le Courboisera (1887-1965) i nizozemskog arhitekta Constanta Nieuwenhuysa (1920-2005), suočava dvije suprotne vizije modernog društva, dva oprečna manifesta idealnog grada: funkcionalni racionalizam Le Courboisievog unitarnog urbanizma – zasnovanog na stanovanju, radu, kretanju i razonodi – i humanistička eksperimentalna vizija Constanovog Novog Babilona. Na trenutke je tesko razaznati čija je utopisticka vizija u pitanju jer isti muški glas interpretira obe strane. Crteži poznatih arhitekata, kao crteži same autorice prepliću se sa fotografijama i slikama svakodnevnih trivijalnih akcija. S jedne strane izražena je težnja da za idealnim gradom u ime modernog društva, s druge svakodnevnica suvremenog grada.

Dok rad Pie Ronicke daje povijesni i teorijski okvir modernog grada, Clemens von Wedemeyer istražuje uzroke neuspjeha modernističkih utopija.

U filmu Silberhohe snimljeno je rušenje stambenih zgrada u predjelu Halle – Silberhohe u Istočnoj Njemačkoj. Stambeni blokovi za 40000 ljudi sagrađeni izmedu 1979. i 1989., danas pretežno nauštenim, tipičan su primjer socijalistickog urbanog planiranja. Kamera koja se šulja kroz modernistički urbani pejzaž, istražuje napuštene ulice, ulazi u dnevne boravke, zaustavlja se na detaljima i sugerira atmosferu strepnje i nadolazeće katastrofe. Zahvaljujuci zvuku i montaži naracija i dalje teče. Silberhohe je svojesvrstan hommage završnoj antologijskoj sceni Antonionijevog filma Eclisse (1962), u kojoj modernističke zgrade evociraju emocionalnu prazninu filmskih likova. Dok Antonioni snima Italiju 60-ih u trenutku kada se ostvaruju utopijski projekti, Von Wedemeyer nas upozorava da se razlozi neuspjeha moderne socijalne utopije moraju potražiti u njenim korijenima.

Filmovi Clemensa Clemens von Wedemeyera dotiču aktualna društvena pitanja i ujedno istražuju tehničke i naracijske mogućnosti filmske umjetnost. U tom sklopu Die Siedlung predstavlja jednu vrstu kreativne geneze prethodnog projekta. Tražeći lokaciju za Silberhohe, umjetnik je snimio predgrađe poraj Leipziga: stambene zgrade, napuštene vojne kasarne i zemljišta za izgradnju novih kuća. Kamera bilježi priče ljudi koje svjedoče o politickoj i urbanoj utopiji.

Jos jedan primjer urbanistickog rješenja u “istočnom bloku” vidljiv je u video radu Bangladesh armenskog umjetnika Vahrama Aghasyana. Aghasyan pripada generaciji umjetnika koja je prisustvovala nestanku Sovjetskog Saveza. Ono što umjetnika najviše zanima je upravo sustavno mapiranje sovjetskog naslijeda u arhitekturi: nefunkcionalne, napuštene i nevidljve gradske oblasti.

Bangladesh je ime predgrađa armenskog glavnog grada. Sami stanovnici su mu nadijenuli ime jedne od najnaseljenijih i najsiromašnijih država na svijetu. Jerevanski Banglades je najudaljeniji i najproblematičniji kvart u gradu. Vahram Aghasyam se odmiče od dokumentarističkog žanra. Bez kritike i sarkazma kamera prelazi preko zgrada tipične modernističke arhitekture, ali izgradene u tradicionalnom armenskom kamenu tofu. Sučeljavanje višeslojne armenske proslosti i slaba vidljivost ljudske prisutnosti pocrtava dominantnu ulogu arhitekture i podsjeća na tranzicijsku poziciju Armenije.

Dok se prethodni radovi fokusiraju na gradska predgrađa i grandiozna stambena “zdanja”, noćna atmosfera grada je u centru video rada Frost njemačkog umjetnika Ulricha Polstera. Polster također pripada generaciji umjetnika koji su prisustvovali ekonomskom, kulturnom i esteskom preobratu uvjetovanom padom Sovjetskog Saveza i novom valu utjecaja sa Zapada. No kao predstavnik filmske underground scene Berlina i Leipziga ostaje vjeran esteteci eksperimentalnog filma i filmova Andreja Tarkovskog.

Kamera slijedi fluidni pokret tijela prolaznika i auta u prometu. Ulična rasvjeta, automobilska svijetla, semafori i ostali odsjaji, stvaraju nevidljivi ekran izmedu nepoznatog grada i gledatelja. Noć usporava gradski ritam; uslojava poveznice memorije i evociranih perioda. Planovi djeteta, prirode i industrijskih ruševina ukazuju na neku drugu temporalnost, na slojeve vremenskog taloga koji nisu primjetljivi na početku. Uprkos prisutnosti modernističke arhitekture, Polster nam želi ukazati i na emocionalni impakt grada. Jer ako se s jedne strane smatra vrhunskim izražajem modernog vremena, s druge strane prisustvujemo krizi velikih gradova, kao i katastroficnim i apokaliptičnim vizijama sudbine gradova. No Polster upozorava da grad pripada čovjeku, da nije isključivo racionalna i funkcionalna tvorevina.

Raphael Zarka je već objavio dva od tri predvidena djela o skateboardu.[1] Upotrebom fotografije i videa Zarka preispituje napustene urbanih znakove u djelovima grada gdje priroda uzela zamaha. Slučjno otkriveni objekti, gradevine ili konstrukcije, potiču nas da se priupitamo o njihovim izgubljenim primjenama. Napušteni i nikad upotrebljeni skatepark glavna je tema u video radu Rooler Gab iz 2004[2], dok Riding Modern Art preispituje napuštene urbani modernisticke skulpture. U pitanju je skup raznih arhivskih amaterskih snimaka u kojima modernisticke skulpture sluze kao podloga za skaterske akrobacije.

Ana Janevski
Rapahel Zarka ( 1978, živi i radi u Parizu)
Riding Modern Art- 7´, 2005
Pia Ronicke (1974, živi radi u Copenhagenu)
Urban Fiction – 16’ 2003
Clemens Von Wedemeyer (1972, živi i radi u Berlinu)
Silberhohe - 10’00’’, 2003
Die Siedlung - 19´55´´, 2004
Vahram Aghasyan (1973, živi i radi u Yerevanu, Armenija)
Bangladesh - 8´ 55´´, 2003
Ulrich Polster (1963 zivi i radi u Leipzigu)
Frost - 5´15´´, 2003